Phương pháp: Vận dụng kiến thức về các phương thức biểu đạt đã học. 

Cách giải: 

Phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích: Nghị luận. 

Phương pháp: Đọc, tìm ý. 

Cách giải: 

Theo đoạn trích, thích nghi với cuộc sống sẽ đem lại khả năng chấp nhận và vượt qua mọi chuyện dễ dàng hơn.

Phương pháp: Phân tích, lý giải. 

Cách giải: 

Học sinh tự trình bày theo quan điểm của mình, có lý giải phù hợp. 

- Người bi quan luôn đối diện với những vấn đề trong cuộc sống bằng sự đau khổ. Người bi quan tìm đến sự đau  khổ như là một cách để đối diện với những khó khăn trong cuộc sống. Để rồi trong sự đau khổ tột cùng, họ cũng  sẽ tìm thấy một sự giải thoát của riêng mình. 

- Người lạc quan đối diện với những khó khăn, bằng sự lạc quan của mình, ngay trong khó khăn học có thể tìm  ra hi vọng tìm ra những con đường mới, những lối thoát cho bản thân. 

=> Cho dù là người bi quan hay tuyệt vọng thì chúng ta đều có thể dùng cách của riêng m ình để tìm ra hi vọng.  Bởi lẽ, ông trời không tuyệt đường ai bao giờ. 

Phương pháp: Phân tích, lý giải, tổng hợp. 

Cách giải: 

Học sinh tự trình bày suy nghĩ của bản thân mình, có lý giải. 

- Thông điệp có ý nghĩa nhất: Thích nghi với cuộc sống để mình luôn vui vẻ và hạnh phúc.

- Lý giải:  

+ Thích nghi với cuộc sống khiến con người học cách chấp nhận và đối diện với những điều bất ngờ xảy ra trong  cuộc sống. 

+ Thích nghi với cuộc sống giúp cuộc sống trở nên dễ dàng hơn, nhẹ nhàng hơn. 

+ Thích nghi với cuộc sống giúp con người nhẹ nhàng đối diện, giảm nguy cơ stress, áp lực, khủng hoảng.

+ Thích nghi với cuộc sống giúp con người dễ dàng đưa ra hướng giải quyết vấn đề sáng suốt hơn.

Phương pháp:

- Phân tích (Phân tích đề để xác định thể loại, yêu cầu, phạm vi dẫn chứng). 

- Sử dụng các thao tác lập luận (phân tích, tổng hợp, bàn luận,…) để tạo lập một văn bản nghị luận xã hội.

Cách giải: 

Yêu cầu hình thức: 

- Viết đúng một đoạn văn nghị luận xã hội theo cấu trúc. 

- Bài viết phải có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; diễn đạt trôi chảy, bảo đảm tính liên kết; không  mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp. 

Yêu cầu nội dung: 

* Nêu vấn đề: Giải pháp để vượt qua stress trong học tập và trong cuộc sống của giới trẻ hiện nay. * Bàn luận:  

- Thực trạng vấn đề stress của giới trẻ hiện nay. 

+ Ngày nay hiện trạng stress giới trẻ đang trở thành vấn nạn nhức nhối được xã hội quan tâm.

+ Số vụ tử tử về áp lực học tập ở trẻ vị thành niên gia tăng. 

+ Xung đột tâm lý giữa giới trẻ với cha mẹ mình ở lứa tuổi này cũng tăng mạnh. 

- Nguyên nhân xảy ra tình trạng stress. 

+ Cha mẹ đặt quá nhiều kì vọng và ép buộc con cái phải sống theo định hướng của mình.

+ Cha mẹ và nhà trường chưa quan tâm đến tâm lý của con trẻ mà đặt quá nặng vấn đề thành tích.

+ Bản thân những người trẻ đôi khi cũng tự tạo ra áp lực cho chính mình. 

+ Mạng xã hội cùng với các nền tảng trên internet hiện nay với những nội dung, hình ảnh tiêu cực ảnh hưởng tới  tâm lý của những người trẻ nhất là những người đang trong giai đoạn phát triển và hoàn thiện nhân cách.

- Giải pháp để vượt qua stress: 

+ Biết quản lý thời gian, lên kế hoạch học tập, sinh hoạt hợp lý. 

+ Không mang nặng tâm lý về điểm số. 

+ Tham gia các hoạt động thể thao, hoạt động ngoại khóa dderr giảm thiểu stress. 

+ Đọc sách, nghe nhạc và luôn có lối suy nghĩ tích cực, có niềm tin với cuộc sống. 

+ Trong mọi hoàn cảnh cố gắng tìm ra giải pháp thay vì tự mình chìm trong những suy nghĩ tiêu cực.

+ Ngưng đổ lỗi cho hoàn cảnh, oán trách số phận. 

* Tổng kết: 

Phương pháp:  

- Phân tích (Phân tích đề để xác định thể loại, yêu cầu, phạm vi dẫn chứng). 

- Sử dụng các thao tác lập luận (phân tích, tổng hợp, bàn luận,…) để tạo lập một văn bản nghị luận văn học. Cách giải: 

Yêu cầu hình thức: 

- Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng làm nghị luận văn học để tạo lập văn bản.4 

- Bài viết phải có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; diễn đạt trôi chảy, bảo đảm tính liên kết; không  mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp. 

Yêu cầu nội dung: 

I. Giới thiệu chung 

- Kim Lân là cây bút văn xuôi tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Các sáng tác của ông thiên về chủ đề nông  thôn và người nông dân nghèo với ngòi bút phân tích tâm lý nhân vật tài tình. 

- Vợ nhặt là một trong những tác phẩm xuất sắc của Kim Lân viết trong bối cảnh nạn đói năm 1945. Tác phẩm  đã ngợi ca giá trị tình thần của con người ngay trên bờ vực cái chết. 

- Giới thiệu vấn đề nghị luận của bài viết: Phân tích nhân vật bà cụ Tứ trong đoạn trích trên; từ đó nhận xét về cách nhìn con người của nhà văn Kim Lân thể hiện trong đoạn trích. 

II. Phân tích 

1. Phân tích nhân vật bà cụ Tứ trong đoạn trích. 

* Vị trí đoạn trích: Đoạn trích nằm ở phần cuối của tác phẩm: bữa cơm ngày đói sau khi Tràng có vợ.

a) Giới thiệu nhân vật: 

- Bà cụ Tứ là một người đàn bà nghèo khổ, cơ cực, phải tha phương cầu thực, trở thành dân ngụ cư với những  thiệt thòi trước định kiến của xã hội. Chồng bà đã mất từ sớm, nhà chỉ còn mẹ góa con côi nuôi nhau đắp đổi  qua ngày.  

- Cả đời bà lão long đong, lận đận, đến lúc gần đất xa trời mà vẫn không có tiền để thực hiện được ước mơ lớn  nhất là lấy vợ cho con. Và giữa lúc đói kém, vào tâm điểm nạn đói năm 1945, người chết như ngả rạ khắp nơi,  anh con trai lại lấy được vợ, đúng hơn là “nhặt vợ”.  

- Sau những giây phút hỗn độn cảm xúc vừa mừng, vừa tủi, vừa lo trong buổi chiều hôm trước trước sự kiện đột  ngột, đến sáng hôm nay dường như ở bà chỉ còn lại niềm hứng khởi được thể hiện trong đoạn trích. 

b) Cảm nhận về nhân vật bà cụ Tứ trong đoạn trích  

* Đoạn văn bản tập trung tái hiện bối cảnh bữa cơm đón dâu mới trong ngày đói:  

- Có thể nói đó là một bối cảnh thảm hại đến tội nghiệp. Lẽ thường, bữa cơm đón dâu mới không được linh  đình thì cũng phải tươm tất để chào đón thành viên mới, để mở ra trang đời mới của cả gia đình. Thế mà ở đây  chỉ có “niêu cháo lõng bõng, mỗi người được có lưng lưng hai bát đã hết nhẵn” và “giữa cái mẹt rách có độc  một lùm rau chuối thái rối, và một đĩa muối ăn với cháo”. Nhưng “cả nhà đều ăn rất ngon lành”, bởi giữa cảnh  đói khát, được ăn đã là điều hạnh phúc, và có cháo để mà ăn đã là xa xỉ. Mới thấy rằng cái niêu cháo lõng bõng  ấy chính là sự tươm tất, linh đình để chào đón dâu mới của gia đình nghèo ở xóm ngụ cư. Hơn thế sự “ngon  lành” ấy có thể còn bắt nguồn từ tâm trạng tích cực của mỗi thành viên trong gia đình. Họ mang trong mình  niềm tin và hy vọng vào những ngày sắp tới, khi đã sở hữu một mái ấm trọn vẹn.  

- Trong bữa ăn, không phải đôi vợ chồng trẻ mà bà lão là người nói nhiều nhất, mà “nói toàn chuyện vui, toàn  chuyện sung sướng về sau này”. Bà bàn tính chuyện làm ăn, chuyện nuôi gà và hi vọng về đàn gà đông đúc: “- Tràng ạ. Khi nào có tiền ta mua lấy đôi gà. Tao tin rằng cái chỗ đầu bếp kia làm cái chuồng gà thì tiện quá.  Này ngoảnh đi ngoảnh lại chả mấy mà có ngay đàn gà cho mà xem...” Câu chuyện của bà cụ Tứ khiến chúng ta  nhớ đến một bài ca dao miền Trung “Mười cái trứng”. Cũng giống như những người bình dân xưa trong những  ngày tháng khốn khó, đã nuôi hi vọng về một con gà mái có thể sinh ra một đàn gà, có thể mang lại sự đủ đầy  sung túc. Và cũng giống như người nông dân trong bài ca ấy, dù hết hi vọng này đến hi vọng khác bị dập tắt thì  họ vẫn không hết hi vọng. Khát vọng sống, niềm tin vào tương lai vẫn bất diệt trong hoàn cảnh cơ cực nhất:  “Chớ than phận khó ai ơi Còn da lông mọc còn chồi nảy cây”  

=> Bà lão đang tràn trề hi vọng và muốn khơi lên niềm hi vọng đó cho các con mình. Anh Tràng lắng nghe sự chỉ dạy, tính toán của bà, cũng không biết có đồng tình hay không, nhưng anh chỉ vâng một cách rất ngoan  ngoãn. Bà đã thổi lửa khiến cho không khí gia đình trở nên ấm cúng “chưa bao giờ trong nhà này mẹ con lại  đầm ấm, 3 hòa hợp như thế”. Có thể thấy người con dâu mới- dù chỉ là vợ nhặt- đã mang đến một nguồn sinh  khí mới, một làn gió lành cho cả gia đình.  

* Trước tình huống “niêu cháo lõng bõng” đã “hết nhẵn”: niềm vui bỗng nhiên bị gián đoạn, bà cụ Tứ như đã  dự tính từ trước bằng kinh nghiệm từng trải sau cả một cuộc đời gắng gỏi, đã tìm cách nối dài, níu kéo bằng nồi  cháo cám đã chuẩn bị sẵn:  

- Bắt đầu từ một thông báo khơi gợi sự tò mò của các con: “Chúng mày đợi u nhá. Tao có cái này hay lắm cơ”. Thái độ vui vẻ của bà khi nhìn các con chắc chắn đã khơi lên ở đôi vợ chồng trẻ sự khấp khởi chờ mong.

- Liền  ngay sau đó, bà lão “lật đật chạy xuống bếp, lễ mễ bưng ra một cái nồi khói bốc lên nghi ngút”. 

+ Câu văn ngắn với những từ láy liên tiếp thể hiện rất rõ tài năng ngôn ngữ điêu luyện của nhà văn Kim Lân.  Lật đật là sự vội vàng, hấp tấp khi muốn trao tặng niềm vui cho các con. Lễ mễ là vì cái nồi trong tay bà trĩu  nặng, trĩu nặng không chỉ ở trọng lượng vật lý mà còn trĩu nặng tình yêu thương của người mẹ nghèo dành cho  các con.  

+ “Cái nồi khói bốc lên nghi ngút” chưa biết là thứ gì hứa hẹn một món ăn nóng hổi đầy hấp dẫn 

- “Bà lão đặt cái nồi xuống bên cạnh mẹt cơm”, cầm cái môi khuấy khuấy:  

+ Bà múc ra bát thứ nhất trao cho con dâu, giới thiệu với thái độ vui vẻ: “Chè đây. Chè khoán đây, ngon đáo để cơ”. Chè khoán là một thứ chè ngon, nấu bằng đỗ xanh đãi sạch vỏ. Đó là món ăn xa xỉ, thường chỉ được  thưởng thức trong những dịp lễ tết, cúng giỗ… Bà lão cố tình nhấn nhá, gọi tên món ăn ngon là để truyền niềm  vui cho các con. Có lẽ sự háo hức chờ đón trước lời giới thiệu của bà lão đã khiến chị con dâu phải hụt hẫng khi  đón bát cháo cám “đưa lên mắt nhìn, hai con mắt thị tối lại”. Điều đáng quý ở người con dâu là ngay sau đó chị “điềm nhiên và vào miệng”, tránh làm tổn thương niềm vui và sự cố gắng của người mẹ tội nghiệp. Chi tiết nhỏ chỉ xuất hiện thoáng qua nhưng đã cho thấy rất nhiều điều về mối quan hệ ấm áp giữa mẹ chồng và nàng dâu.  Tình yêu thương chân thành của bà lão thực sự đã cảm hóa được người đàn bà vừa mới hôm qua còn chao chát,  chỏng lỏn trên chợ tỉnh.  

+ Bà múc tiếp bát thứ hai đưa cho con trai, không hóm hỉnh giới thiệu là chè khoán nữa mà gọi thẳng tên món  ăn không mấy hấp dẫn “Cám đấy mày ạ, hì”, nhưng bà vẫn giữ thái độ “tươi cười đon đả” vì “Ngon đáo để, cứ thử ăn mà xem. Xóm ta khối nhà còn chả có cám mà ăn đấy”. Đúng là đây không phải món ăn thông thường  của người dân, vì không dễ ăn, chát xít và nghẹn bứ. Nhưng trong tâm điểm nạn đói khủng khiếp này, thì có cái  ăn, nhu cầu tối thiểu được đảm bảo, đã là điều may mắn. 

=> Sau một đêm dài, đến sáng hôm sau, ở đoạn trích văn bản, bà lão đã gói ghém tất cả những sầu lo, buồn tủi  cất giữ tận đáy lòng, chỉ phơi bày ra niềm vui trọn vẹn để vun vén cho hạnh phúc của các con. Bà chính là là  linh hồn của tác phẩm, là hình tượng tiêu biểu cho vẻ đẹp các bà mẹ Việt nam: rất nhân hậu, rất bao dung, giàu  lòng nhân ái, thương con vô hạn, hết lòng vun đắp cho các con được hạnh phúc, khát khao sống, khát khao yêu  thương và truyền được ngọn lửa sống ấy từ mình sang cho các con.  

2. Nhận xét về cách nhìn con người của nhà văn Kim Lân thể hiện trong đoạn trích.

- Cái nhìn tiến bộ của thế giới quan cách mạng: hiện thực cuộc sống luôn có sự vận động từ tăm tối, khốc liệt  tới ánh sáng tương lai.  

- Cái nhìn giàu tình thương và nhân ái: trân trọng, nâng niu khát khao sống và khát vọng hạnh phúc của người  nông dân.  

III. Kết luận 

- Khái quát lại vấn đề. 

- Giá trị nội dung, nghệ thuật.